3-4. อนุรุทฺธตฺเถรอปทานวณฺณนา

สุเมธํ ภควนฺตาหนฺติอาทิกํ อายสฺมโต อนุรุทฺธตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล วิภวสมฺปนฺเน กุฏุมฺพิกกุเล นิพฺพตฺติฯ วยปฺปตฺโต เอกทิวสํ วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารา เอกํ ภิกฺขุํ ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา สยมฺปิ ตํ ทานํ ปตฺเถตฺวา สตสหสฺสภิกฺขุปริวารสฺส ภควโต สตฺตาหํ มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา สตฺตเม ทิวเส ภควโต ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ อุตฺตมานิ วตฺถานิ ทตฺวา ปณิธานํ อกาสิฯ สตฺถาปิสฺส อนนฺตราเยน สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา ‘‘อนาคเต โคตมสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สาสเน ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺโค ภวิสฺสตี’’ติ พฺยากาสิฯ โสปิ ตตฺถ ปุญฺญานิ กโรนฺโต สตฺถริ ปรินิพฺพุเต สตฺตโยชนิเก กนกถูเป พหุกํสปาติโย ทีปรุกฺเขหิ ทีปกปลฺลิกาหิ จ ‘‘ทิพฺพจกฺขุญาณสฺส อุปนิสฺสโย โหตู’’ติ อุฬารํ ทีปปูชํ อกาสิฯ เอวํ ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต กสฺสปสฺส ภควโต กาเล พาราณสิยํ กุฏุมฺพิกเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปรินิพฺพุเต นิฏฺฐิเต โยชนิเก กนกถูเป พหุกํสปาติโย สปฺปิมณฺฑสฺส ปูเรตฺวา มชฺเฌ จ เอเกกํ คุฬปิณฺฑํ ฐเปตฺวา มุขวฏฺฏิยา มุขวฏฺฏิํ ผุสาเปนฺโต เจติยํ ปริกฺขิปาเปสิฯ อตฺตนา คหิตกํสปาติํ สปฺปิมณฺฑสฺส ปูเรตฺวา สหสฺสวฏฺฏิโย ชาลาเปตฺวา สีเส ฐเปตฺวา สพฺพรตฺติํ เจติยํ อนุปริยายิฯ

เอวํ ตสฺมิมฺปิ อตฺตภาเว ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต จุโต อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ พาราณสิยํเยว ทุคฺคตกุเล นิพฺพตฺติ, ‘‘อนฺนภาโร’’ติสฺส นามํ อโหสิฯ โส สุมนเสฏฺฐิสฺส นาม เคเห กมฺมํ กโรนฺโต ชีวติฯ เอกทิวสํ โส อุปริฏฺฐํ นาม ปจฺเจกพุทฺธํ นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย คนฺธมาทนปพฺพตโต อากาเสนาคนฺตฺวา พาราณสีนครทฺวาเร โอตริตฺวา จีวรํ ปารุปิตฺวา นคเร ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปตฺตํ คเหตฺวา อตฺตโน อตฺถาย ฐปิตํ ภาคภตฺตํ ปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส ทาตุกาโม อารภิฯ ภริยาปิสฺส อตฺตโน ภาคภตฺตญฺจ ตตฺเถว ปกฺขิปิฯ โส ตํ เนตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส หตฺเถ ฐเปสิฯ ปจฺเจกพุทฺโธ ตํ คเหตฺวา อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิฯ ตํ ทิวสํ สุมนเสฏฺฐิสฺส ฉตฺเต อธิวตฺถา เทวตา – ‘‘อโห ทานํ, ปรมทานํ, อุปริฏฺเฐ สุปฺปติฏฺฐิต’’นฺติ มหาสทฺเทน อนุโมทิฯ ตํ สุตฺวา สุมนเสฏฺฐิ – ‘‘เอวํ เทวตาย อนุโมทิตํ อิทเมว อุตฺตมทาน’’นฺติ จินฺเตตฺวา ตตฺถ ปตฺติํ ยาจิฯ อนฺนภาโร ปน ตสฺส ปตฺติํ อทาสิฯ เตน ปสนฺนจิตฺโต สุมนเสฏฺฐิ ตสฺส สหสฺสํ ทตฺวา ‘‘อิโต ปฏฺฐาย ตุยฺหํ สหตฺเถน กมฺมกรณกิจฺจํ นตฺถิ, ปติรูปํ เคหํ กตฺวา นิจฺจํ วสาหี’’ติ อาหฯ

ยสฺมา นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺฐิตสฺส ปจฺเจกพุทฺธสฺส ทินฺนปิณฺฑปาโต ตํ ทิวสเมว อุฬารวิปาโก โหติ, ตสฺมา สุมนเสฏฺฐิ รญฺโญ สนฺติกํ คจฺฉนฺโต ตํ คเหตฺวา อคมาสิฯ ราชา ปน ตํ อาทรวเสน โอโลเกสิฯ

เสฏฺฐิ – ‘‘มหาราช, อยํ โอโลเกตพฺพยุตฺโตเยวา’’ติ วตฺวา ตทา เตน กตกมฺมํ อตฺตนาปิสฺส สหสฺสทินฺนภาวญฺจ กเถสิฯ ตํ สุตฺวา ราชา ตสฺส ตุสฺสิตฺวา สหสฺสํ ทตฺวา ‘‘อสุกสฺมิํ ฐาเน เคหํ กตฺวา วสาหี’’ติ เคหฏฺฐานมสฺส อาณาเปสิฯ ตสฺส ตํ ฐานํ โสธาเปนฺตสฺส มหนฺตา มหนฺตา นิธิกุมฺภิโย อุฏฺฐหิํสุฯ โส ตา ทิสฺวา รญฺโญ อาโรเจสิฯ ราชา สพฺพํ ธนํ อุทฺธราเปตฺวา ราสิกตํ ทิสฺวา – ‘‘เอตฺตกํ ธนํ อิมสฺมิํ นคเร กสฺส เคเห อตฺถี’’ติ ปุจฺฉิฯ ‘‘น กสฺสจิ, เทวา’’ติฯ ‘‘เตน หิ อยํ อนฺนภาโร อิมสฺมิํ นคเร มหาธนเสฏฺฐิ นาม โหตู’’ติ ตํ ทิวสเมว ตสฺส เสฏฺฐิฉตฺตํ อุสฺสาเปสิฯ

โส เสฏฺฐิ หุตฺวา ยาวชีวํ กลฺยาณกมฺมํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺโต, ทีฆรตฺตํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อมฺหากํ ภควโต อุปฺปชฺชนกกาเล กปิลวตฺถุนคเร สุกฺโกทนสกฺกสฺส เคเห ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ ตสฺส ชาตสฺส อนุรุทฺโธติ นามํ อกํสุฯ โส มหานามสกฺกสฺส กนิฏฺฐภาตา ภควโต จูฬปิตุ ปุตฺโต ปรมสุขุมาโล มหาปุญฺโญ อโหสิฯ สุวณฺณปาติยํเยว จสฺส ภตฺตํ อุปฺปชฺชิฯ อถสฺส มาตา เอกทิวสํ ‘‘มม ปุตฺโต นตฺถีติ ปทํ น ชานาติ, ตํ ชานาเปสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา เอกํ สุวณฺณปาติํ ตุจฺฉกํเยว อญฺญาย สุวณฺณปาติยา ปิทหิตฺวา ตสฺส เปเสสิ, อนฺตรามคฺเค เทวตา ตํ, ทิพฺพปูเวหิ ปูเรสุํฯ เอวํ มหาปุญฺโญ ติณฺณํ อุตูนํ อนุจฺฉวิเกสุ ตีสุ ปาสาเทสุ อลงฺกตนาฏกิตฺถีหิ ปริวุโต เทโว วิย มหาสมฺปตฺติํ อนุภวิฯ

อมฺหากมฺปิ โพธิสตฺโต ตสฺมิํ สมเย ตุสิตปุรา จวิตฺวา สุทฺโธทนมหาราชสฺส อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติตฺวา อนุกฺกเมน วุทฺธิปฺปตฺโต เอกูนติํส วสฺสานิ อคารมชฺเฌ วสิตฺวา มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา อนุกฺกเมน ปฏิวิทฺธสพฺพญฺญุตญฺญาโณ โพธิมณฺเฑ สตฺตสตฺตาหํ วีตินาเมตฺวา อิสิปตเน มิคทาเย ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตฺวา โลกานุคฺคหํ กโรนฺโต ราชคหํ คนฺตฺวา เวฬุวเน วิหาสิฯ ตทา สุทฺโธทนมหาราชา – ‘‘ปุตฺโต กิร เม ราชคหํ อนุปฺปตฺโต; คจฺฉถ, ภเณ, มม ปุตฺตํ อาเนถา’’ติ สหสฺสสหสฺสปริวาเร ทส อมจฺเจ เปเสสิฯ เต สพฺเพ เอหิภิกฺขุปพฺพชฺชาย ปพฺพชิํสุฯ

เตสุ อุทายิตฺเถเรน จาริกาคมนํ อายาจิโต ภควา วีสติสหสฺสขีณาสวปริวุโต ราชคหโต นิกฺขมิตฺวา กปิลวตฺถุปุรํ คนฺตฺวา ญาติสมาคเม อเนกานิ ปาฏิหาริยานิ ทสฺเสตฺวา ปาฏิหาริยวิจิตฺตํ ธมฺมเทสนํ กเถตฺวา มหาชนํ อมตปานํ ปาเยตฺวา ทุติยทิวเส ปตฺตจีวรมาทาย นครทฺวาเร ฐตฺวา ‘‘กิํ นุ โข กุลนครํ อาคตานํ สพฺพพุทฺธานํ อาจิณฺณ’’นฺติ อาวชฺชมาโน ‘‘สปทานํ ปิณฺฑาย จรณํ อาจิณฺณ’’นฺติ ญตฺวา สปทานํ ปิณฺฑาย จรติฯ ราชา ‘‘ปุตฺโต เต ปิณฺฑาย จรตี’’ติ สุตฺวา ตุริตตุริโต อาคนฺตฺวา อนฺตรวีถิยํ ธมฺมํ สุตฺวา อตฺตโน นิเวสนํ ปเวเสตฺวา มหนฺตํ สกฺการสมฺมานํ อกาสิฯ ภควา ตตฺถ กตฺตพฺพํ ญาติสงฺคหํ กตฺวา ราหุลกุมารํ ปพฺพาเชตฺวา นจิรสฺเสว กปิลวตฺถุนครโต มลฺลรฏฺเฐ จาริกํ จรมาโน อนุปิยมฺพวนํ ปาปุณิฯ

ตสฺมิํ สมเย สุทฺโธทนมหาราชา สากิยคณํ สนฺนิปาเตตฺวา อาห – ‘‘สเจ มม ปุตฺโต อคารํ อชฺฌาวสิสฺส, ราชา อภวิสฺส จกฺกวตฺตี สตฺตรตนสมฺปนฺโน ขตฺติยคณปริวาโร, นตฺตาปิ เม ราหุลกุมาโร ขตฺติยคเณน สทฺธิํ ตํ ปริวาเรตฺวา อจริสฺส, ตุมฺเหปิ เอตมตฺถํ ชานาถฯ อิทานิ ปน มม ปุตฺโต พุทฺโธ ชาโต, ขตฺติยาวาสฺส ปริวารา โหนฺตุ, ตุมฺเห เอเกกกุลโต เอเกกํ ทารกํ เทถา’’ติฯ เอวํ วุตฺเต เอกปฺปหาเรเนว ทฺเวอสีติสหสฺสขตฺติยกุมารา ปพฺพชิํสุฯ

ตสฺมิํ สมเย มหานาโม สกฺโก กุฏุมฺพสามิโก, โส อตฺตโน กนิฏฺฐํ อนุรุทฺธํ สกฺกํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ – ‘‘เอตรหิ, ตาต อนุรุทฺธ, อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา สกฺยกุมารา ภควนฺตํ ปพฺพชิตํ อนุปพฺพชนฺติ, อมฺหากญฺจ กุลา นตฺถิ โกจิ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต, เตน หิ ตฺวํ วา ปพฺพชาหิ, อหํ วา ปพฺพชิสฺสามี’’ติฯ ตํ สุตฺวา อนุรุทฺโธ ฆราวาเส รุจิํ อกตฺวา อตฺตสตฺตโม อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโตฯ ตสฺส ปพฺพชฺชานุกฺกโม สงฺฆเภทกกฺขนฺธเก (จูฬว. 330 อาทโย) อาคโตเยวฯ เอวํ อนุปิยํ คนฺตฺวา ปพฺพชิเตสุ ปน เตสุ ตสฺมิํเยว อนฺโตวสฺเส ภทฺทิยตฺเถโร อรหตฺตํ ปาปุณิ, อนุรุทฺธตฺเถโร ทิพฺพจกฺขุํ นิพฺพตฺเตสิ, เทวทตฺโต อฏฺฐ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตสิ, อานนฺทตฺเถโร โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ, ภคุตฺเถโร จ กิมิลตฺเถโร จ ปจฺฉา อรหตฺตํ ปาปุณิํสุฯ เตสํ สพฺเพสมฺปิ เถรานํ อตฺตโน อตฺตโน อาคตฏฺฐาเนสุ ปุพฺพปตฺถนาภินีหาโร อาวิ ภวิสฺสติฯ

อยํ อนุรุทฺธตฺเถโร ธมฺมเสนาปติสฺส สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา เจติยรฏฺเฐ ปาจีนวํสทายํ คนฺตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺโต สตฺต มหาปุริสวิตกฺเก วิตกฺเกสิ, อฏฺฐเม กิลมติฯ สตฺถา ‘‘อนุรุทฺโธ อฏฺฐเม มหาปุริสวิตกฺเก กิลมตี’’ติ ญตฺวา ‘‘ตสฺส สงฺกปฺปํ ปูเรสฺสามี’’ติ ตตฺถ คนฺตฺวา ปญฺญตฺตวรพุทฺธาสเน นิสินฺโน อฏฺฐมํ มหาปุริสวิตกฺกํ ปูเรตฺวา จตุปจฺจยสนฺโตสภาวนารามปฏิมณฺฑิตํ มหาอริยวํสปฏิปทํ กเถตฺวา อากาเส อุปฺปติตฺวา เภสกลาวนเมว คโตฯ

เถโร ตถาคเต คตมตฺเตเยว เตวิชฺโช มหาขีณาสโว หุตฺวา ‘‘สตฺถา มยฺหํ มนํ ชานิตฺวา อาคนฺตฺวา อฏฺฐมํ มหาปุริสวิตกฺกํ ปูเรตฺวา อทาสิ, โส จ เม มโนรโถ มตฺถกํ ปตฺโต’’ติ พุทฺธานํ ธมฺมเทสนํ อตฺตโน จ ปฏิเวธธมฺมํ อารพฺภ อิมา อุทานคาถา อภาสิ –

‘‘มม สงฺกปฺปมญฺญาย, สตฺถา โลเก อนุตฺตโร;

มโนมเยน กาเยน, อิทฺธิยา อุปสงฺกมิฯ

‘‘ยทา เม อหุ สงฺกปฺโป, ตโต อุตฺตริ เทสยิ;

นิปฺปปญฺจรโต พุทฺโธ, นิปฺปปญฺจมเทสยิฯ

‘‘ตสฺสาหํ ธมฺมมญฺญาย, วิหาสิํ สาสเน รโต;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ (เถรคา. 901-903);

อถ นํ อปรภาเค สตฺถา เชตวเน มหาวิหาเร วิหรนฺโต ‘‘ทิพฺพจกฺขุกานํ ภิกฺขูนํ อนุรุทฺโธ อคฺโค’’ติ (อ. นิ. 1.192) อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิฯ

[421] เอวํ โส ภควโต สนฺติกา ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺคฏฺฐานํ ลภิตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสวเสน ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต สุเมธํ ภควนฺตาหนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ สุนฺทรา อุปฏฺฐาปนปญฺญา มคฺคผลปญฺญา วิปสฺสนาปญฺญา จตุปฏิสมฺภิทาทิสงฺขาตา เมธา ยสฺส ภควโต โส สุเมโธ, ตํ สุเมธํ ภาคฺยสมฺปนฺนตฺตา ภควนฺตํ โลกสฺส เชฏฺฐํ เสฏฺฐํ ปธานภูตํ สํสารโต ปฐมํ นิคฺคตํ นรานํ อาสภํ ปุเรจาริกํ วูปกฏฺฐํ วิเวกภูตํ คณสงฺคณิการามโต อปคตํ วิหรนฺตํ อหํ อทฺทสนฺติ สมฺพนฺโธฯ

[422] สพฺพธมฺมานํ สยเมว พุทฺธตฺตา สมฺพุทฺธํ, อุปคนฺตฺวาน สมีปํ คนฺตฺวาติ อตฺโถฯ อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวานาติ ทสงฺคุลิปุฏํ มุทฺธนิ กตฺวาติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

[430] ทิวา รตฺติญฺจ ปสฺสามีติ ตทา เทวโลเก จ มนุสฺสโลเก จ อุปฺปนฺนกาเล มํสจกฺขุนา สมนฺตโต โยชนํ ปสฺสามีติ อตฺโถฯ

[431] สหสฺสโลกํ ญาเณนาติ ปญฺญาจกฺขุนา สหสฺสจกฺกวาฬํ ปสฺสามีติ อตฺโถฯ สตฺถุ สาสเนติ อิทานิ โคตมสฺส ภควโต สาสเนฯ ทีปทานสฺส ทีปปูชาย อิทํ ผลํ, อิมินา ผเลน ทิพฺพจกฺขุํ อนุปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อุปฺปาเทสินฺติ อตฺโถฯ

อนุรุทฺธตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

3-5. ปุณฺณมนฺตาณิปุตฺตตฺเถรอปทานวณฺณนา

อชฺฌายโก มนฺตธโรติอาทิกํ อายสฺมโต ปุณฺณสฺส มนฺตาณิปุตฺตตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต อุปฺปตฺติโต ปุเรตรเมว หํสวตีนคเร พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา อนุกฺกเมน วิญฺญุตํ ปตฺโตฯ อปรภาเค ปทุมุตฺตเร ภควติ อุปฺปชฺชิตฺวา โพธเนยฺยานํ ธมฺมํ เทเสนฺเต เหฏฺฐา วุตฺตนเยน มหาชเนน สทฺธิํ วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต นิสีทิตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ ธมฺมกถิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ‘‘มยาปิ อนาคเต เอวรูเปน ภวิตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา เทสนาวสาเน อุฏฺฐิตาย ปริสาย สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา นิมนฺเตตฺวา เหฏฺฐา วุตฺตนเยน มหาสกฺการํ กตฺวา ภควนฺตํ เอวมาห – ‘‘ภนฺเต, อหํ อิมินา อธิกาเรน น อญฺญํ สมฺปตฺติํ ปตฺเถมิ, ยถา ปเนโส ภิกฺขุ สตฺตมทิวสมตฺถเก ตุมฺเหหิ ธมฺมกถิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐปิโต, เอวํ อหมฺปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน ธมฺมกถิกานํ อคฺโค ภเวยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ อกาสิฯ สตฺถา อนาคตํ โอโลเกตฺวา ตสฺส ปตฺถนาย สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา ‘‘อนาคเต กปฺปสตสหสฺสมตฺถเก โคตโม นาม พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส สาสเน ปพฺพชิตฺวา ตฺวํ ธมฺมกถิกานํ อคฺโค ภวิสฺสสี’’ติ พฺยากาสิฯ

โส ยาวตายุกํ กลฺยาณกมฺมํ กตฺวา ตโต จุโต กปฺปสตสหสฺสํ ปุญฺญสมฺภารํ สมฺภรนฺโต เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อมฺหากํ ภควโต กาเล กปิลวตฺถุนครสฺส อวิทูเร โทณวตฺถุนามเก พฺราหฺมณคาเม พฺราหฺมณมหาสาลกุเล อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส ภาคิเนยฺโย หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺส ปุณฺโณติ นามํ อกํสุฯ โส สตฺถริ อภิสมฺโพธิํ ปตฺวา ปวตฺติตวรธมฺมจกฺเก อนุกฺกเมน ราชคหํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺเต อญฺญาสิโกณฺฑญฺญสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท ปธานมนุยุญฺชนฺโต สพฺพํ ปพฺพชิตกิจฺจํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา ‘‘ทสพลสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามี’’ติ มาตุลตฺเถเรน สทฺธิํ สตฺถุ สนฺติกํ อาคนฺตฺวา กปิลวตฺถุสามนฺตาเยว โอหิยิตฺวา โยนิโส มนสิกาเร กมฺมํ กโรนฺโต นจิรสฺเสว วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

ตสฺส ปน ปุณฺณตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตา กุลปุตฺตา ปญฺจสตา อเหสุํฯ เถโร เต ทสกถาวตฺถูหิ โอวทิฯ เตปิ สพฺเพ ทสกถาวตฺถูหิ โอวทิตา ตสฺส โอวาเท ฐตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิตฺวา อตฺตโน ปพฺพชิตกิจฺจํ มตฺถกปฺปตฺตํ ญตฺวา อุปชฺฌายํ อุปสงฺกมิตฺวา อาหํสุ – ‘‘ภนฺเต, มยํ ปพฺพชิตกิจฺจสฺส มตฺถกํ ปตฺตา, ทสนฺนญฺจ กถาวตฺถูนํ ลาภิโน, สมโย ทานิ โน ทสพลํ ปสฺสิตุ’’นฺติ, เถโร เตสํ วจนํ สุตฺวา จินฺเตสิ – ‘‘มยฺหํ ทสกถาวตฺถุลาภิตํ สตฺถา ชานาติฯ อหํ ธมฺมํ เทเสนฺโต ทสกถาวตฺถูนิ อมุญฺจิตฺวาว เทเสมิ, มยิ จ คจฺฉนฺเต สพฺเพปิเม ภิกฺขู มํ ปริวาเรตฺวา คจฺฉิสฺสนฺติ, เอวํ เม คเณน สทฺธิํ คนฺตฺวา อยุตฺตํ ทสพลํ ปสฺสิตุํ, อิเม ตาว ทสพลํ ปสฺสิตุํ คจฺฉนฺตู’’ติฯ อถ เต เอวมาห – ‘‘อาวุโส, ตุมฺเห ปุรโต คนฺตฺวา ทสพลํ ปสฺสถ, มม วจเนน ตถาคตสฺส ปาเท วนฺทถ, อหมฺปิ ตุมฺหากํ คตมคฺเคน อาคจฺฉิสฺสามี’’ติฯ